ΑΠΟΔΟΧΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΘΗΚΗ

ΑΠΟΔΟΧΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Πράξη αποδοχής κληρονομιάς είναι η συμβολαιογραφική πράξη με την οποία ο κληρονόμος αποδέχεται το αντικείμενο που του κληροδοτείται, είτε σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί κληρονομικής διαδοχής (εξ αδιαθέτου κληρονομιά), εφόσον δεν υπάρχει διαθήκη, είτε σύμφωνα με τη βούληση του κληρονομούμενου, εφόσον αυτός έχει αφήσει διαθήκη.

Στη περίπτωση της εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής η προθεσμία υποβολής δήλωσης φόρου κληρονομίας στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. είναι 6 μήνες (από την ημ/νια θανάτου) με πιθανότητα παράτασης άλλους 3 μήνες καταθέτοντας στη Δ.Ο.Υ. αίτηση παράτασης προθεσμίας (συνήθως) πριν τη λήξη του εξαμήνου.  Προθεσμία για τη σύνταξη του συμβολαιογραφικού εγγράφου αποδοχής κληρονομίας δεν υπάρχει.  Σημαντικό να είναι γνωρίζετε ότι αν ο θάνατος έγινε πριν την 31/12/2003, δεν χρειάζεται καν η υποβολή δήλωσης κληρονομιάς στην εφορία γιατί έχει παραγραφεί το δικαίωμα του δημοσίου. Άρα μένει να γίνει μόνο το συμβολαιογραφικό έγγραφο.

Στη περίπτωση της εκ διαθήκης κληρονομικής διαδοχής η προθεσμία για υποβολή δήλωσης στην εφορία αρχίζει από τη δημοσίευση της διαθήκης, ενώ η ίδια η δημοσίευση της διαθήκης δεν έχει κάποια προθεσμία σε σχέση με το θάνατο του αποβιώσαντος.  Μέσα στη δήλωση φόρου κληρονομίας που υποβάλλεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., εκτός από τα απαραίτητα έγγραφα που θα αναφέρουμε κατωτέρω, χρειάζονται και έντυπα προσδιορισμού αντικειμενικής αξίας των ακινήτων που κατείχε ο αποβιώσας/η αποβιώσασα και τα οποία αποκτούν οι κληρονόμοι.  Την αντικειμενική αξία των ακινήτων αυτών μπορείτε να την βρείτε από εμάς επιλέγοντας τη κατάλληλη φόρμα ανάλογα με το που βρίσκεται το ακίνητο και πληκτρολογώντας τα δεδομένα του ακινήτου που σας ενδιαφέρει. Δείτε σχετικά εδώ.

Επίσης, μπορούμε κατόπιν επικοινωνίας και συνενόησης να αναλάβουμε και την σύνταξη της δήλωσης φόρου κληρονομιάς και να σας τη στείλουμε έτοιμη ώστε να την υποβάλετε στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. (Το κόστος της υπηρεσίας αυτής εξαρτάται από το πόσο δύσκολη ή εύκολη θα είναι η σύνταξη αυτής. Προς το τέλος του παρόντος άρθρου θα δείτε τα απαραίτητα έγγραφα που θα χρειαστούμε κατ ελάχιστο για να προχωρήσουμε στη σωστή συμπλήρωση της δήλωσης φόρου κληρονομιάς). Η αποδοχή κληρονομίας συντάσσεται υποχρεωτικά με συμβολαιογραφικό έγγραφο, το οποίο στη συνέχεια μεταγράφεται στο αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο ή καταχωρείται στο αρμόδιο Κτηματολογικό Γραφείο, η δε αμοιβή του συμβολαιογράφου είναι πάγια, το οποίο σημαίνει ότι είναι εντελώς ανεξάρτητη από το ύψος της αξίας της ακίνητης περιουσίας που κληρονομείται.  

Ο κληρονόμος έχει προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών για να αποποιηθεί την κληρονομιά, η δε προθεσμία αυτή αρχίζει από το θάνατο του κληρονομούμενου (αν μιλάμε για εξ αδιαθέτου κληρονομιά) ή από τη δημοσίευση της διαθήκης του (αν μιλάμε για εκ διαθήκης κληρονομιά). Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος διέμενε στο εξωτερικό, όταν κατέστη κληρονόμος, η προθεσμία αποποίησης είναι ένα (1) έτος από το θάνατο του κληρονομούμενου ή από τη δημοσίευση της διαθήκης του. Η δήλωση αποποίησης γίνεται στην γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομιάς.

 Αν παρέλθουν οι ανωτέρω προθεσμίες χωρίς να γίνει αποποίηση, τότε θεωρείται ότι η κληρονομιά έχει γίνει αποδεκτή σιωπηρά από τους κληρονόμους.

Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομιάς γίνεται από κάθε κληρονόμο για το σύνολο της κληρονομιάς που του επάγεται, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποδεχθεί κατά ένα μέρος και να αποποιηθεί κατά το υπόλοιπο.  Είτε θα την αποδεχθεί ολόκληρη, είτε θα την αποποιηθεί ολόκληρη.

Για τη σύνταξη του συμβολαιογραφικού εγγράφου αλλά και για την υποβολή της δήλωσης (υπόδειγμα δήλωσης θα βρείτε πιο κάτω) στην εφορία κάποια από τα απαιτούμενα έγγραφα είναι: α) ληξιαρχική πράξη θανάτου (εκδίδεται από το αρμόδιο Ληξιαρχείο), β) πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών (εκδίδεται από το αρμόδιο Δημοτολόγιο), γ) πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης (ή πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης άλλης διαθήκης σε περίπτωση που υπάρχει διαθήκη) (εκδίδεται από την Γραμματεία του αρμοδίου Πρωτοδικείου ή/και Ειρηνοδικείου) ενώ, στη περίπτωση που υπάρχει διαθήκη, πρέπει πρώτα να δημοσιευθεί στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας του θανόντος, και μετά να προσκομιστεί και αυτή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. και στο συμβολαιογράφο.  Επιπλέον, για τη σύνταξη του συμβολαιογραφικού εγγράφου θα χρειαστούν τα στοιχεία των κληρονόμων καθώς και του κληρονομούμενου (Α.Δ.Τ., Α.Φ.Μ. κλπ), τίτλοι που πιθανόν είχε ο κληρονομούμενος με τους οποίους απέκτησε την κληρονομιαία περιουσία ή/και έγγραφα που να αναφέρουν αναλυτικά τα ακίνητα που κατείχε ο κληρονομούμενος (που βρίσκονται, εκτάσεις, ιδιοκτήτες των ακινήτων που βρίσκονται γύρωθεν του ακινήτου που μας ενδιαφέρει κ.α.) για να μπορεί να προβεί ο συμβολαιογράφος στο προσδιορισμό αντικειμενικής αξίας των ακινήτων και στην ορθή περιγραφή τους στη δήλωση φόρου κληρονομίας και στο δηλωτικό αποδοχής κληρονομίας.  Πολύ σημαντικό επίσης για το συμβολαιογραφικό έγγραφο της κληρονομιάς είναι το πιστοποιητικό ΕΝ.Φ.Ι.Α. που συντάσσεται χειρόγραφα είτε από τον κληρονόμο είτε από τον συμβολαιογράφο σε ειδικό έντυπο και κατατίθεται από τον κληρονόμο στην Δ.Ο.Υ. που ανήκε ο αποβιώσας.  Ειδικά στο θέμα του ΕΝ.Φ.Ι.Α. παίζει ρόλο μόνο η τελευταία προ της υπογραφής της συμβολαιογραφικής πράξης κληρονομιάς πενταετία.  Αυτό σημαίνει ότι αν π.χ. έχετε σκοπό να προχωρήσετε στην υπογραφή του συμβολαίου αποδοχής κληρονομιάς το έτος 2021, ο συμβολαιογράφος βάσει νόμου πρέπει να είναι εξασφαλισμένος, γιατί τον υποχρεώνει το κράτος, ότι ο υπόχρεος, όποιος και αν ήταν αυτός, είτε κληρονόμος, είτε ο αποβιώσας, είχε πληρώσει τον αναλογούντα ΕΝ.Φ.Ι.Α. για τα έτη 2016 έως και 2012.  (Όταν μιλάμε για κάποιο έτος πάντα στο θέμα του ΕΝ.Φ.Ι.Α. εννούμε την 1/1 του εκάστου έτους). Αν ας πούμε έχουμε κάποιον που απεβίωσε την 5/3/17, και υπογράψουμε την αποδοχή κληρονομιάς το 2020, θα χρειαστούμε πιστοποιητικό ΕΝ.Φ.Ι.Α. του κληρονόμου για τα έτη 2018 και 2019 το οποίο θα το εκδώσει ο ίδιος ή ο λογιστής του από το gsis.gr, ενώ για τα προηγούμενα έτη πρέπει να συνταχθεί το ανωτέρω αναφερόμενο έντυπο για να κατατεθεί στο τμήμα εισοδήματος της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. και να αναφέρει ότι ο αποβιώσας τα έτη που ζούσε δηλαδή 2015, 2016, 2017 το δήλωνε και είχε εξοφλήσει τον ΕΝ.Φ.Ι.Α.   Εξυπακούεται ότι η περιγραφή του ακινήτου που κληρονομεί κάποιος πρέπει να έχει ορθή περιγραφή και έκταση στα Ε9 και στον ΕΝ.Φ.Ι.Α. , ίδια με αυτή που θα συμπεριληφθεί στη δήλωση φόρου κληρονομιάς και κατά συνέπεια και στο συμβολαιογραφικό έγγραφο.  Αν δεν υπαρχεί ορθά δηλωμένο στο Ε9 είτε του θανόντος είτε του κληρονόμου, πρέπει πρώτα να γίνει διόρθωση και να καταβληθεί, αν οφείλεται, ο επιπλέον ΕΝ.Φ.Ι.Α. και μετά να εκδοθεί το πιστοποιητικό.

ΑΜΟΙΒΗ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΥ

Η αμοιβή του συμβολαιογράφου δεν έχει σχέση με την αξία της ακίνητης περιουσίας.  Ο συμβολαιογράφος μπορεί να πάρει ως αμοιβή Α φύλλου από 4 έως 40 ευρω, δικαιώματα πρόσθετων (Β) φύλλων προς 6 ευρώ το φύλλο, δικαιώματα αντιγράφων προς 5 ευρώ το φύλλο (π.χ. 3 αντίγραφα συμβολαίου με συμβόλαιο 5 φύλλων είναι 3 Χ 5 Χ 5 = 75), δικαιώματα για τη σύνταξη δήλωσης κληρονομιάς και προσδιορισμού αντικειμενικών αξιών.  Επιπλέον των ανωτέρω υπολογίστε και 24% ΦΠΑ.

ΦΟΡΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Ο φόρος κληρονομίας υπολογίζεται με συγκεκριμένες κλίμακες ανάλογα με την συγγένεια που έχει ο/η κληρονόμος με τον/την θανόντα/θανούσα. Η πρώτη κατηγόρια που είναι και η πιο συνηθισμένη περιλαμβάνει συγγένεια συζύγου, τέκνων, εγγονιών ή γονέων και έχει αφορολόγητο 150.000 ευρώ.  Οι επόμενες 150000 ευρώ  φορολογούνται με 1% , οι επόμενες 300000 ευρώ φορολογούνται με 5% ενώ από εκεί και πάνω η φορολογία είναι 10%.

Η δεύτερη κατηγορία (λοιποί κατιόντες - ανιόντες, αδέλφια και Α θείοι) έχει αφορολόγητο μόνο 30000 ευρώ, οι επόμενες 70000 ευρώ φορολογούνται με 5%, οι επόμενες 200000 ευρώ φορολογούνται με 10% ενώ από εκεί και πάνω φτάνουμε το 20%.

Τέλος, η τρίτη κατηγορία (άλλοι συγγενείς ή άτομα με τα οποία δεν υπάρχει συγγένεια) έχουν αφορολόγητο μόνο 6000 ευρώ, οι επόμενες 66000 ευρώ φορολογούνται με 20% , οι επόμενες 195000 ευρώ φορολογούνται με 30% ενώ από εκεί και πάνω υπάρχει φορολογία που φτάνει το 40%.

Λάβετε υπόψιν σας όμως το εξής: Έχει σημασία αν ο αποβιώσας είχε ήδη μεταβιβάσει όσο ήταν εν ζωή στον κληρονόμο ακίνητη περιουσία ή κάτι άλλο (προγενέστερη μεταβίβαση).  Π.χ. αν στη κληρονομιά αποκτά ο γιος από τον πατέρα ακίνητη περιουσία αντικειμενικής αξίας 120.000 ευρώ αλλά ο πατέρας όσο ήταν εν ζωή είχε μεταβιβάσει στον γιο και άλλη ακίνητη περιουσία ύψους 80.000 ευρώ, τότε μετράει η συνολική αντικειμενική αξία γιατί η μεταβίβαση με γονική παροχή που έγινε εν ζωή θεωρείται ως προγενέστερη μεταβίβαση. Άρα φτάνουμε στο ύψος των 200.000 ευρώ συνολικά με την γονική παροχή και την κληρονομιά άρα, επειδή ανήκει στην Α κατηγορία συγγενείας, θα φορολογηθεί με τη κλίμακα κληρονομιάς Α κατηγορίας για το ποσό των 200.000 ευρώ και όχι για τις 120.000 ευρώ.  Αυτό σημαίνει στο συγκεκριμένο παράδειγμα ότι θα φορολογηθούν οι 50.000 ευρώ.  Προϋπόθεση όμως σε όλες τις περιπτώσεις είναι, η προηγούμενη μεταβίβαση που έγινε όταν ο αποβιώσας ήταν εν ζωή, να έγινε μετά την 31/12/2003 διότι μέχρι και την 31/12/2003 έχουν παραγραφεί οι μεταβιβάσεις.

ΕΝΤΥΠΟ ΔΗΛΩΣΗΣ ΦΟΡΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Προκειμένου να συντάξουμε σωστά τη δήλωση φόρου κληρονομιάς θα χρειαστούμε: 1) στοιχεία κληρονόμων (ταυτότητα, δ/νση κατοικίας, ΑΦΜ), 2) ληξιαρχική πράξη θανάτου κληρονομούμενου, 3) πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών, 4) πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης , 5) αντίγραφο διαθήκης, αν υπάρχει, δημοσιευμένη από το αρμόδιο Ειρηνοδικείο, 6) τίτλους κτήσεως ακινήτων του θανόντος/της θανούσας (αν υπάρχουν), 7) είτε υπάρχουν τίτλοι είτε όχι, σαφή περιγραφή των ακινήτων που θα κληρονομήσουν οι κληρονόμοι, (θέση, τετρ. μέτρα, σύνορα κλπ) 8) ε9 του θανόντος που να αποτυπώνει τα ακίνητα που είναι αντικείμενο της κληρονομιάς  .  Προτού αποσταλούν τα απαιτούμενα έγγραφα απαραίτητη είναι μια επικοινωνία στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  ή στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  και πιθανότατα μια τηλεφωνική επικοινωνία με κάποιον κληρονόμο που να γνωρίζει να μας λύσει τυχόν απορίες σε περίπτωση που η κληρονομιά έχει ιδιαιτερότητες όπως το να υπάρχει κάποια αποποίηση από κάποιο κληρονόμο ή να υπάρχει κληρονομητήριο κ.α.  Καλό θα ήταν, αν μας αναθέσετε τη σύνταξη της δήλωσης φόρου κληρονομιάς, να υπάρχει χρονικό περιθώριο και να μην είναι πολύ κοντά η λήξη της προθεσμίας της υποβολής της δήλωσης στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.

 ΕΙΔΗ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Διαθήκη είναι η πράξη με την οποία ο διαθέτης ορίζει την τύχη των περιουσιακών του στοιχείων μετά το θάνατό του.

Η πιο συνηθισμένη μορφή διαθήκης είναι η ιδιόγραφη και είναι έγκυρη ακόμα και αν δεν κατατεθεί σε κάποιον συμβολαιογράφο, αρκεί να τηρούνται οι προϋποθέσεις δηλ. να υπάρχει ημερομηνία και τόπος σύνταξης, να αναφέρει τους κληρονόμους και το τι αποκτά καθένας από αυτούς (ακίνητα, μετρητά, κάποιο δικαίωμα κλπ) και να υπάρχει και η υπογραφή του διαθέτη.  Η ιδιόγραφη διαθήκη μπορεί ακόμα και να φυλαχθεί στη κατοικία του διαθέτη και να δημοσιευθεί μετά το θάνατο του στο αρμόδιο Πρωτοδικείο/Ειρηνοδικείο με μέριμνα των κληρονόμων.  Άλλη επιλογή είναι να συνταχθεί και να κατατεθεί σε συμβολαιογράφο ο οποίος θα την παραλάβει συντάσσοντας μια σχετική πράξη κατάθεσης ιδιόγραφης διαθήκης και θα την φυλάξει στο αρχείο του.  Προσοχή όμως σε αυτή την επιλογή διότι ο συμβολαιογράφος πρέπει να ενημερωθεί από κάποιον κληρονόμο για το θάνατο του διαθέτη, διαφορετικά δεν θα το μάθει ποτέ και δεν θα δημοσιευθεί ποτέ η διαθήκη.  Στη περίπτωση αυτή (που κατατεθεί σε συμβολαιογράφο) να διευκρινίσουμε ότι η διαθήκη θα υπάρχει ακόμα και αν ο συμβολαιογράφος αποβιώσει ή συνταξιοδοτηθεί διότι τα αρχεία του θα πάνε σε κάποιον άλλο συμβολαιογράφο του Δήμου με εντολή εισαγγελέα. (Στο τέλος του παρόντος άρθρου θα δείτε ένα μικρό υπόδειγμα)

Άλλοι τρόποι σύνταξης διαθήκης με συμβολαιογράφο είναι η δημόσια διαθήκη που είναι ιδανική επιλογή σε περίπτωση που ο διαθέτης δεν μπορεί να γράψει.  Αυτή τη διαθήκη την γράφει ο ίδιος ο συμβολαιογράφος σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη.   Προϋπόθεση είναι να υπάρχουν και τρεις μάρτυρες που να μην είναι συγγενείς με τον διαθέτη αλλά ούτε και μεταξύ τους που να είναι παρόντες στη σύνταξη της διαθήκης. 

Τέλος, είναι και η μυστική διαθήκη.  Αυτή υπογράφεται από τον διαθέτη, κατατίθεται σε συμβολαιογράφο ενώπιον τριών μαρτύρων ή ενώπιον ενός μάρτυρα με τη σύμπραξη δεύτερου συμβολαιογράφου και, εφ’ όσον δεν είναι σφραγισμένη από τον διαθέτη, σφραγίζεται από τον ίδιο συμβολαιογράφο, ο οποίος και συντάσσει σχετική πράξη κατάθεσης αυτής.  Τα πλεονεκτήματα της μυστικής διαθήκης είναι αφ’ ενός η διατήρηση της μυστικότητας αυτής και αφ’ ετέρου ότι μπορεί να συνταχθεί από άτομα που δεν μπορούν να γράψουν, έχουν όμως την ικανότητα ανάγνωσης.  Επομένως, το κείμενο της μυστικής διαθήκης μπορεί να γραφτεί είτε με μηχανικά μέσα, είτε από τρίτο πρόσωπο -πέραν του διαθέτη-, πάντα όμως απαιτείται η υπογραφή του κειμένου της μυστικής διαθήκης από τον ίδιο τον διαθέτη. 

                                                          ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΙΔΙΟΓΡΑΦΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

                                                                            Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΜΟΥ

Σήμερα στις ................. εγώ ο  Παπαδόπουλος Νικόλαος του Μιχαήλ και της Μαρίας, κάτοικος Αθηνών δ/νση ........................................... , αποφάσισα να συντάξω τη διαθήκη μου.  Είμαι κύριος ενός ακινήτου που βρίσκεται στην οδό ....................... και είναι οικόπεδο εμβαδού ............... που περιλαμβάνει οικοδομή που αποτελείται από ισόγειο .........τμ. και πρώτο όροφο ............. τμ.      (στην ουσία χρειάζεται περιγραφή ακινήτου, όχι πολύ αναλυτική, και προεραιτικά μπορεί να βάλετε και τον τίτλο κτήσεως με τον οποίο αποκτήσατε το ακίνητο)   

Μετά το θάνατο μου επιθυμώ να περιέλθει στον γιο μου ........................................................   

                                                                             Ο ΔΙΑΘΕΤΗΣ

                                                                              (υπογραφή)